ABD başkanlığı seçim kampanyaları sürecinde en çok kullanılan araçlardan biri tarih boyunca yaş farkı oldu. Evet bunun, çoğu zaman kötü niyetli, ancak on yıllar boyunca siyasi bir rakibe karşı inanılmaz derecede etkili bir saldırı olduğu kanıtlanmıştır.
Bu, rakibini eldeki görevin üstesinden gelemeyen biri olarak göstermek için kullanılan çok önemli bir taktiktir.
Eski Başkan Donald Trump’ın kampanya döneminde yoğun bir şekilde başvurduğu taktiklerden biri de hepinizin anımsayacağı üzere “yaş polemiği” oldu. Trump, mevcut Başkan ve yeni aday Joe Biden’ı ilerlemiş yaşı nedeniyle defalarca eleşti oklarının hedefine koydu ve ona “Uykucu Joe Biden” lakabını taktı.
Trump, Haziran ayındaki çıktıkları canlı münazaradan sonra viral olan bir videoda işi daha da ileri götürerek Biden’ı “çökmüş bir bok yığını” olarak nitelendirdi.
Şimdi ise işler tersine dönmüş durumda: 59 yaşındaki Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in Demokratların başına ygeçmesiyle, 78 yaşındaki Trump yaş konusunda saldıran konumundan saldırılan konumuna geçmek zorunda kaldı. Seçmenler ve özellikle de Demokratlar bu konuda endişelenmekte hiç de haksız sayılmazlar. zİRA Trump, Kasım ayındaki seçimlerde zafer ederse bugüne kadar göreve gelen en yaşlı başkan olarak tarihe geçecek.
Harris, mitinglerinde inceden inceye yaş vurgusuna başladı. Kalabalığa Trump’ın “Amerika’yı karanlık bir geçmişe döndüreceğini” söylüyor ve Trump’ın ırkıyla ilgili yorumlarını “eski tas eski hamam” olarak nitelendiriyor. Aday arkadaşı 60 yaşındaki Minnesota Valisi Tim Walz ise daha doğrudan bir eleştiriyi tercih ediyor. Walz, Trump’ın “düşük enerjili”, “yorgun” olduğunu ve “hafta sonları biraz dinlenmeye ihtiyacı olduğunu” söylüyor.
Yaş politikaları seçim kampanyalarında giderek daha fazla önem kazanırken, adayların yaş odaklı saldırılarda bulunduğu başkanlık eşleşmelerinin siyasi hafızadaki derledik.
ÖLÜMCÜL SORUNLAR: BİDEN VE TRUMP (2024)
Yakın bir zamana kadar Trump ve Biden tarihin en yaşlı başkan adaylarıydı. Aralarında sadece üç yıllık bir yaş farkı var, ancak bu Trump’ın kendisini etkili bir şekilde daha enerjik ve genç aday olarak sunmasını engellemedi. Trump’ın saldırıları Biden’ın göreve uygunluğu hakkında ciddi şüpheler uyandırdı.
Mart ayında, Trump yanlısı PAC MAGA Inc., Biden’ın merdivenlerden sendeleyerek inerken bir vatandaşın “Hepimiz Joe Biden’ın zayıflığını görebiliyoruz. Biden kazanırsa, 2029’a kadar hayatta kalabilir mi?” dediği görüntülerin yer aldığı bir videoyu dolaşıma soktu.
Video Biden ve destekçilerinin sinirlerini fena halde bozdu ve hemen bir savunma yayınladılar. Biden’ın sözcülerinden Ammar Moussa söz konusu videoyu “iflas etmiş ve mücadele eden bir kampanyanın hasta ve çılgın bir gösterisi” olarak nitelendirdi . Biden ise yaptığı bir konuşmada odağı yaştan deneyime kaydırmaya çalışarak “Bakın, ben genç bir adam değilim, bu bir sır değil ama mesele şu ki, Amerikan halkı için işlerin nasıl yapılacağını biliyorum” diye konuştu.
Ancak Haziran ayındaki felaketle sonuçlanan başkanlık tartışmasından sonra Biden’ın yaşı kaçınılmaz bir yük haline geldi ve partinin kilit yetkililerinin kendisinden istifa etmesini istemesine yol açtı.
Biden yine de hasar kontrolü yapmayı ihmal etmedi. Tartışmadan sonra bir kaç mitinge katıldı. Bunlardan birisinde “İster genç ister yaşlı, bildiğim şey şu. Gerçeği nasıl söyleyeceğimi biliyorum. Doğruyu yanlıştan ayırt edebiliyorum. Bu işi nasıl yapacağımı biliyorum” dediyse de istediği tepkiyi alamayınca, üç hafta sonra yarıştan çekildiğini açıkladı.
REKLAM SAVAŞLARI: OBAMA VE MCCAİN (2008)
John McCain, 2008 seçimlerinde o dönem 47 yaşında olan “bebek yüzlü” Barack Obama’ya karşı başkanlık yarışına girdiğinde 72 yaşındaydı.
Obama’nın seçim kampanyası McCain’i defalarca göreve gelemeyecek kadar yaşlı biri olduğuna odaklandı. Obama da Mayıs 2008’deki bir röportajında senatörün “McCain’in yürürken yönünü kaybettiğini” söyleyerek tartışmaları harladı.
Obama, bir kampanya reklamında McCain’i “alakasız bir kariyer politikacısı” olarak tasvir ederken “Yıl 1982. John McCain Washington’a gidiyor. Son 26 yılda her şey değişti. Ama McCain değişmedi. Hala bilgisayar kullanmayı bilmediğini, e-posta gönderemediğini kendisi de itiraf ediyor” diye konuştu.
Başka bir reklamda ise McCain, son yıllarda ülkemizde de fazlasıyla yaşanan konut krizi gibi meselelerde hem unutkan hem de sıradan Amerikalılarla bağını koparmış biri olarak resmedildi. McCain’in kaç evi olduğu sorulduğunda “sayısını unuttum” demesi de bütün bunlara tuz biber ekti.
Michigan Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan Christian Fong, yaşa bağlı saldırıların risk taşıdığı konusunda siyasetçileri uyarıyor. Akademisyen yaşla ilgili polemiklerin sandık başına gitme ve kampanyalara bağış yapma olasılığı çok daha yüksek olan yaşlı seçmenleri adaylardan uzaklaştırdığına vurgu yapıyor. Fong ayrıca “‘Bu işi yapabilecek birine ihtiyacımız var” demekle, birinin yaşlı olmasıyla dalga geçmek arasında ince bir çizgi olduğuna dikkat çekiyor.
McCain kendisine yöneltilen “yaşlı” ithamlarına karşı Obama’yı “tecrübesiz” olarak göstermeye çalıştı. Fakat bu işe yaramadı: Obama rekor bir oy oranıyla seçimden tam bir zaferle çıktı.
KÜÇÜMSEMENİN ACI SONUCU: CLİNTON, DOLE KARŞI (1996)
1996’da Başkan Bill Clinton sadece 50 yaşındaydı, görevdeki bir başkan için neredeyse bir bebekti. Clinton’un, 73 yaşındaki yaralı bir II. Dünya Savaşı gazisi Bob Dole’un karşısına çıkacağı açıklandığında ABD toplumunda ciddi tartışmalar taşandı.
Clinton, 16 Ekim 1996’daki başkanlık tartışmalarının en ateşli bir zamanında, rakibine karşı oldukça nazik ve zekice bir atakta bundu ve “Senatör Dole’un başkan olmak için çok yaşlı olduğunu düşünmüyorum. Sorguladığım şey fikirlerinin yaşı” diyerek çok sayıda ABD seçmeninin gönlünü kazanmayı bildi. Fakat Clinton’ın kampanyaları için yayınlanan bir reklamda Dole’a “Eski yollar işe yaramıyor. Çare Başkan Clinton’ın yeni yolunda” diye sataşıldı.
Dole’un yaşı, Jay Leno ve David Letterman gibi gece yarısı şov komedyenleri için karşı konulamaz bir cevhere dönüşmüştü. Jay Leno bir programında “Bob Dole’un kıdemli yardımcıları, acele edip başkan yardımcısı için olası tercihlerinin listesini yapması için onu teşvik ediyor” dediği anda David Letterman “Başkan yardımcısı aramak beni rahatsız etmiyor. Beni rahatsız eden şey, Bob Dole’un kıdemli yardımcılarının olması. Kaç yaşındalar – 90, 100? Yani, kıdemli yardımcılar?” diyerek tartışmalara dahil oldu.
6 Ekim 1996’daki ilk başkanlık tartışmasında Dole, “Kan basıncım ve kilom, kolesterolümden daha düşük. Ama bu kampanyada sağlığı bir sorun haline getirmeyeceğim” dedikten sonra Clinton’ın seçim kampanyasında sürekli olarak öne çıkartılan “geri dönen çocuk” imajına atıfta bulunarak kendisine “geri dönen yetişkin” adını andı.
Dole’un kendi yaşıyla ilgili yaptığı şakalar da diğer söylemleri gibi tutmadı ve Clinton seçimleri rahat bir şekilde kazandı.
UNUTULMAZ BİR GERİ DÖNÜŞ EFSANESİ: REAGAN VE MONDALE (1984)
56 yaşındaki Walter Mondale, 73 yaşındaki görevdeki Ronald Reagan’a meydan okuduğunda rakibinin yaşı, bütün Amerikaların diline düştü. Reagan, televizyonda yayınlanan ilk başkanlık tartışmasını moderatörün onu yarıda kesmesini gerektirecek kadar saçma sapan bir nutukla nihayete erdirdi.
Mondale, 2010 tarihli anılarında Reagan’ın davranışlarını “korkutucu” olarak tanımladı ve eski başkanın güvenilir anekdotlarını nasıl “çarpıttığını” kürsüye nasıl tutunduğunu ve “hatta bazı repliklerini nasıl unutmaya başladığını” ayrıntılı olarak anlattı.
Ancak, repliklerini söylemeye alışkın eski bir Hollywood yıldızı olan Reagan, kendisine yapılan taaruzlara karşı ustalık dolu bir hamle yaptı. Reagan, Mondale ile çıktığı canlı ayın tartışmasından sonra destekçilerine “Yaş meselesiyle ilgili olarak Mondale kadar makyaj yapsaydım, ben de daha genç görünürdüm” diye seslenerek ibreyi bir anda kendisine doğru çevirmeyi başardı.
Reagan, sonraki başkanlık tartışmasında Mondale’e karşı takındığı defansif siyaseti terk etti ve rakibine “Onun yaşını bu kampanyanın ana sorunu haline getirmeyeceğim. Rakibimin gençliğini ve deneyimsizliğini siyasi amaçlar için kullanmayacağım” diye yüklenmeye başladı. Bu söylemleri sayesinde Reagan, ABD toplumunda “babacan siyasetçi” kimliğini güçlendirdi.
Belki de burada yaşlı adaylar için bir ders vardır: Zeka ve sert bir karşılık, yaşa bağlı her türlü saldırıyı hızla etkisiz hale getirebilir.
Mondale ise daha sonraları yaptığı bir itirafta, seçim tartışmalarında ve sonrasındaki kampanya çalışmalarında Reagan’ın yaşına dikkat çekmekten çekinmesinin kendisine seçimi kaybettirdiğini söyledi.
BİT PAZARINA NUR YAĞARKEN: QUAYLE VE BENTSEN (1988)
ABD başkanlık seçimleri tarihinde genç adaylar da yaş ayrımcılığından muaf tutulmadı.
1988’de, Cumhuriyetçi başkan yardımcısı adayı 41 yaşındaki Senatör Dan Quayle, başkan yardımcısı olmak için “çok genç ve aptal” olduğunu düşünen eleştirmenler tarafından durmadan alay konusu olmuştu.
Aday arkadaşı George Bush, siyaset için çok genç bir aday arkadaşını seçme kararını defalarca savunmak zorunda kalmış ve Ağustos 1988’deki bir basın toplantısında “Evet, genç ve bu muazzam bir şey. Ben seçildiğimde 64 yaşındayım. O ise henüz 41 yaşında. Bu olumlu çünkü o, ABD’nin yeni umutlarını ve geleceğini temsil ediyor” ifadelerini kullanmıştı.
Ancak 5 Ekim 1988’deki başkanlık tartışmasında Quayle, deneyimsizliğiyle ilgili endişeleri gidermek yerine, işleri kendisi için daha da kötü hale getirdi.Tartışma moderatörü Quayle’e başkan yardımcısı olmaya neden yetkili olduğunu sorduğunda, Quayle, “Başkanlığa adaylığını koyduğunda Jack Kennedy kadar deneyimim vardı” cevabıyla alay konusu oldu. Bu durum, Quayle’in rakibi olan 67 yaşındaki Demokrat başkan yardımcısı adayı Lloyd Bentsen’a karşı ABD başkanlık seçimlerinin en unutulmaz cevaplarından birini şu sözlerle verdi:
“Jack Kennedy ile birlikte görev yaptım. Jack Kennedy’yi yakından tanıyordum. Jack Kennedy benim bir arkadaşımdı. Senatör, siz Jack Kennedy değilsiniz. Yaşlı olan benim ama unutkanlık sizde.”
Seçimin sonunda Bush seçimi kazandı ve Quayle başkan yardımcısı oldu. Ancak toy ve deneyimsiz bir hafif sıklet imajından asla kurtulamadı.
